حتی اگر نام سندروم ساختمان بیمار را نشنیده باشید، قطعا برای شما یا اطرافیانتان پیش آمده است که با حضور مداوم در یک ساختمان مسکونی یا اداری، دچار علائم بیماری شده‌اید. سندروم ساختمان بیمار به یک وضعیت پزشکی گفته میشود که در آن افراد، با گذراندن وقت در محیط داخلی یک ساختمان، بدون هیچ‌گونه دلیل آشکاری، علائم و نشانه‌های بیماری پدید می‌آید.
با گذران زمان بیشتر در ساختمان و به مرور زمان، این علائم گاه روند افزایشی به خود گرفته و با ترک ساختمان به مدت طولانی، علائم خود به خود ناپدید می‌شوند. بیشترین نشانه‌های این سندروم خستگی، خواب‌آلودگی، تهوع، سرگیجه، تحریک چشم، گلو و بینی است. اما به راستی این سندروم مرموز چیست!؟
سندروم ساختمان بیمار چیست؟
به نظر می‌رسید که این بیماری دلیل و منشا مشخصی نداشته باشد اما از طرفی نشانه‌های آن محدود به محیط یک ساختمان به خصوص می‌باشد بنابراین نام‌گذاری این سندروم به نام ساختمان بیمار، چندان بی‌راه به نظر نمی‌رسد!
در سال ۱۹۸۴ یک گزارش توسط سازمان بهداشت جهانی منتشر شد که در آن عنوان شد که حدود ۳۰% از ساختمان‌های نو یا بازسازی شده در سراسر جهان، از مشکل نامطلوب بودن کیفیت هوای داخلی(Internal Air Quality) ، که به ضعف سیستم تاسیسات آن مربوط میشود ، دست و پنجه نرم می‌کنند.
این سازمان با تحقیق بیشتر در این رابطه، به این نتیجه رسید که به غیر از مسائلی مانند آلودگی‌های ایجاد شده توسط ماشین‌های اداری، مواد شیمیایی متصاعد از لامپ‌ها و ….، دلیل عمده‌ی این مشکل، قدیمی بودن یا ایراد در سیستم گرمایش، سرمایش، تهویه‌ی مطبوع و بطور کلی تاسیسات ساختمان است.
به‌طورکلی برای پاسخ به سؤال سندرم ساختمان بیمار چیست؟ باید بگوییم که سندرم ساختمان بیمار (Sick Building Syndrome)، وضعیت خاصی است که در آن اکثر افرادی که وارد ساختمانی خاص می‌شوند، علائم بیماری و نشانه‌های ضعف در سلامتی را از خود بروز می‌دهند و پس از خروج از آن مکان، به‌خودی‌خود بهبود می‌یابند. اکنون و پس از دانستن این مورد که سندرم ساختمان بیمار چیست، باید بدانیم ویژگی اصلی علائم ناشی از ساختمان بیمار چیست تا آن را بهتر بشناسیم و برای پیشگیری و یا درمان آن اقدام کنیم.
علائم و نشانه‌های سندروم ساختمان بیمار
قرار گرفتن انسان در معرض انواع آلودگی‌های محیطی مانند قارچ‌های بیوآئروسل‌ها، باکتری‌ها و آلرژن‌ها باعث تاثیرات مختلف مخربی بر سلامتی به وجود آمدن انواع بیماری‌ها نظیر مشکلات تنفسی، سوزش چشم و بینی و گلو، عفونت، حساسیت پوستی و سایر بیماری‌هایی که باعث اختلال در شرایط عمومی بدنمی‌شود، می‌انجامد. سیستم تاسیسات یک ساختمان، بدلیل جابجایی هوا توسط فن کویل یا کانال های هوا ، میتواند بسرعت عوامل بروز این سندروم را در سرتاسر ساختمان گسترش دهد.
سازمان بهداشت جهانی علائم سندروم ساختمان بیمار را به پنج دسته‌ی کلی تقسیم کرده است:
- تحریک غشای مخاطی (چشم، بینی، گلو و گوش)
- تحریک سیستم عصبی (خستگی، کج‌خلقی و سردرد)
- آسم و علائم مشابه آن (تنگی قفسه سینه، خس خس)
- علائم آلرژیک (خشکی و خارش پوست، عطسه و سرفه)
- مشکلات گوارشی (تهوع و اسهال)
به‌طورکلی می‌توانیم بگوییم که علائم سندرم ساختمان بیمار، شامل دودسته‌ی علائم جسمی و علائم ذهنی یا روانی می‌شوند. علائم جسمی شامل مواردی مثل احساس خارش و سوزش در اندام‌های مختلف بدن، احساس تنگی نفس، سردرد و… هستند و علائم ذهنی شامل مشکلات در تمرکز، احساس افسردگی، ناامیدی، ایجاد اختلال در خوابیدن و… خواهند بود.
ویژگی اصلی علائم ناشی از ساختمان بیمار چیست؟
همانطور که پیش‌تر گفته شد این علائم و نشانه‌ها به طور مشخص، در زمانی که فرد در محیط ساختمان بیمار(منزل مسکونی یا اداره) باشد، پدیدار می‌گردند و اغلب پس از ترک آن محیط، علائم و نشانه‌ها از وی محو می‌گردد. البته در برخی موارد که فرد مدت طولانی‌ای را در آن محیط گذرانده نیز، این مشکلات، تاثیرات درازمدت و مخربی گذاشته‌اند.
کلینیک انرژی ساختمان ارائه دهنده خدمات حرفه ای خدمات پشتیبانی و نگهداری تاسیسات ساختمان، بازسازی تاسیسات موتورخانه؛ تتعمیر و نگهداری چیلر جذبی و … است. برای مشاوره با کارشناسان ما تماس بگیرید.
کارشناسان ما با آگاهی کامل از این که ویژگی اصلی علائم ناشی از ساختمان بیمار چیست، مشکلات را تشخیص داده و رفع می‌کنند.
روش‌های تشخیص سندرم در ساختمان
آزمایش خاصی برای تشخیص این سندرم و وجود دلایل بروز آن در یک ساختمان وجود ندارد. بااین‌حال، بررسی یک سری فاکتورها به‌صورت دوره‌ای و منظم میتواند به این تشخیص کمک کرده و از ایجاد بیماری در ساکنین جلوگیری کند:
• بررسی کیفیت هوای داخل ساختمان: کیفیت هوا را به طور منظم بررسی کنید، اطمینان حاصل کنید که گازهای سمی در محیط وجود ندارند و درست کارکردن سیستم‌های تهویه را بررسی کنید.
• بررسی سطح رطوبت در ساختمان: رطوبت بالا میتواند منجر به رشد قارچ‌ها و کپک‌ها در محیط و ایجاد بیماری‌های متعدد شود. برای جلوگیری از این مورد بهتر است که دستگاه‌های رطوبت‌سنج را در ساختمان نصب کنید و به‌صورت دوره‌ای بررسی کنید که رطوبت محیط در سطح مطلوبی قرار داشته باشد.
• بررسی سایر عوامل آسیب‌رسان: بررسی کنید که آلودگی‌های صوتی و یا ارتعاشات الکترومغناطیسی در محیط وجود نداشته باشد، ذرات آلرژن در محیط پراکنده نشوند و همچنین حشرات در محیط حضور نداشته باشند.
دلایل سندروم ساختمان بیمار
• وجود مشکلات مربوط به طراحی ساختمان: طراحی ساختمان به‌صورت نامناسب، برای مثال راهروهای باریک و تنگ، نورگیر نبودن اتاق‌ها و نبودن پنجره در آنها و یا استفاده بیش از حد از رنگ‌های سرد مانند فیلی، خاکستری و… میتواند منجر به بروز علائم سندرم ساختمان بیمار، به‌خصوص انواع روانی آن شود و فرد با مشکلات روحی و افسردگی مواجه کند.
• مشکلات مربوط به موقعیت مکانی ساختمان: یکی دیگر از دلایل ساختمان بیمار، وجود مشکلاتی است که به محل جغرافیایی قرارگیری ساختمان مربوط‌اند. برای مثال ساختن ساختمان در مکان‌هایی از شهر که آب‌وهوای مناسبی ندارند و آلودگی هوا و یا حتی آلودگی صوتی در آنها بسیار زیاد است، میتواند منجر به سندرم ساختمان بیمار شود. همچنین نورگیر نبودن ساختمان و کمبود نور طبیعی در اتاق‌ها و مکان‌هایی که افراد بیشتر وقت خود را در آنجا سپری می‌کنند نیز میتواند منجر به بروز این بیماری شود.
• مشکلات در تاسیسات ساختمان: در صورت وجود مشکلات مربوط به وضعیت داخلی ساختمان هم ممکن است علائم این بیماری بروز پیدا کنند. مشکلات داخلی به طور مثال درست کارنکردن چیلر جذبی و یا چیلر تراکمی است که منجر به عدم تهویه‌ی هوا و نامطبوع شدن آن میشود. استفاده از مصالح ساختمانی بی‌کیفیت و یا نامناسب برای انسان، میتواند منجر به خروج گازهای شیمیایی مضر از مانند فرمالدهید از آنها شده و از دلایل سندروم ساختمان بیمار باشد.
جالب است بدانید که حتی نوسانات دمایی و پایین و یا بالابودن بیش از حد دمای هوا و یا آب یک ساختمان نیز میتواند منجر به بروز علائم سندرم ساختمان بیمار شود. به این منظور سرویس و نگهداری موتورخانه میتواند یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از ایجاد بیماری و پیامدهای جانبی سندروم ساختمان بیمار باشد.
تشخیص و درمان سندرم ساختمان بیمار
تشخیص این بیماری بر عهده پزشک متخصص است. پزشک در ابتدا با مطرح‌کردن یک سری سؤالات و بررسی دقیق علائم بیماری، علائم مشترک در افراد و ساختمان، این بیماری را تشخیص می‌دهد. پس از آن باید برای درمان، به برطرف‌کردن دلایل ساختمان بیمار پرداخت. همچنین پزشک برای کاهش علائم بیماری در افراد و جلوگیری از پیامدهای جانبی سندروم ساختمان بیمار، ممکن است داروهای مسکن و ضد آلرژی را تجویز کند.
اقداماتی مانند بهبود گردش هوا در ساختمان و استفاده از دستگاه‌های تهویه هوا، بالابردن کیفیت آب مصرفی با دستگاه‌های تصفیه، نگهداری تاسیسات ساختمان و… نیز همگی از روش‌های درمان و جلوگیری از سندرم ساختمان بیمار هستند.
روش های جلوگیری از سندرم ساختمان بیمار
به‌طورکلی، تمامی عواملی که کیفیت یک ساختمان را بالا ببرند و آن را به محیطی سالم از تمامی جنبه‌ها تبدیل کنند، می‌توانند روش های جلوگیری از سندرم ساختمان بیمار به شمار روند که در این قسمت به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
توجه به برخی نکات در هنگام ساخت ساختمان و طراحی داخلی آن
موقعیت جغرافیایی یک ساختمان باید به‌گونه‌ای باشد که آلودگی‌های صوتی و شیمیایی در آن، در حداقل ممکن قرار داشته باشند و ساختمان از نور طبیعی برخوردار شود. طراحی داخلی ساختمان هم نقشی بسیار پررنگ و حیاتی در سلامت ساکنین دارد و باید از رنگ‌های شاد و درعین‌حال آرامش‌بخش در آن استفاده شود. استفاده از مواردی مانند گل‌وگیاه هم میتواند در این مورد مؤثر باشد.
نظافت منظم ساختمان
متأسفانه به این مورد به‌خصوص در ساختمان‌های عمومی مانند بیمارستان‌ها و ادارات بی‌توجهی میشود که میتواند از دلایل سندروم ساختمان بیمار باشد. نظافت مداوم میتواند منجر به کاهش ذرات بیماری‌زا مانند گردوغبار شود و همچنین جلوه‌ی بصری تمیزی، باعث ایجاد حس آرامش و امنیت در افراد میشود.
به‌خاطر داشته باشید که در نظافت باید دقت کنید که مواد و ابزار درست استفاده شوند. برای مثال مواد تمیزکننده‌ی شیمیایی ترکیبات خطرناک برای انسان نداشته باشند. استفاده از مواد شیمیایی نامناسب، خود با آزادکردن گازهای شیمیایی مضر و ورود آنها به سیستم تنفسی انسان، میتواند منجر به بروز علائم بیماری شود.
توجه به کیفیت هوای ساختمان
تنفس هوای آلوده و بی‌کیفیت یکی از اساسی‌ترین دلایل ایجاد بیماری در انسان‌هاست. یکی از روش های جلوگیری از سندرم ساختمان بیمار، بالابردن کیفیت هوای ساختمان و حذف عوامل مضر و بیماری‌زا از آن است. به این منظور بهتر است که استفاده از دستگاه‌های تهویه‌مطبوع، مانند چیلر خانگی و چیلر صنعتی را جدی بگیرید و برای آشنایی با سایر دستگاه‌های تصفیه هوا و هواساز، با کلینیک انرژی در تماس باشید.
نکات روزمره برای جلوگیری از ابتلا به بیماری
• کشیدن پرده‌ها و باز کردن پنجره‌ها در صبح برای ورود نور طبیعی به ساختمان و گردش هوا در آن
• استفاده منظم از جاروبرقی با فیلترهای استاندارد هپا و یا استفاده از جاروهای رباتیک
• خشک‌کردن لباس‌های شسته شده در بیرون از ساختمان و جلوگیری از افزایش بیش از حد رطوبت
• استفاده از دستگاه‌های تهویه هوا و هوشمند سازی موتورخانه برای جلوگیری از نوسانات دمایی
جمع‌بندی
در این مطلب به بررسی سندرم ساختمان بیمار و پاسخ به برخی سؤالات از جمله اینکه سندرم ساختمان بیمار چیست؟ و ویژگی اصلی علائم ناشی از ساختمان بیمار چیست پرداختیم و شما را تا حدود زیادی با این بیماری آشنا کردیم. این سندرم تا حدود زیادی ناشناخته است؛ اما یک مشکل جدی در زمینه‌ی سلامتی افراد به شمار می‌رود و میتواند منجر به کاهش کیفیت زندگی افراد و اختلال در انجام امور کاری و روزمره‌ی آنها شود.
پیامدهای جانبی سندروم ساختمان بیمار هم می‌توانند تهدیدی جدی برای سلامتی افراد باشند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به آن وارد کنند. پس ضروری است که با کمک‌گرفتن از کارشناسان ساخت و طراحی ساختمان و همچنین مهندسین بهداشت محیط، از این مشکلات جلوگیری کرده و به رفع مشکلات موجود بپردازید. بدین منظور می‌توانید از راهنمایی‌های کارشناسان و متخصصان کلینیک انرژی هم استفاده کنید و در صورت لزوم با ما تماس بگیرید.
سلام ممنون از محتوای جالبتون
خیلی مشتاق شدم که بیشتر درمورد سندروم ساختمان بیمار تحقیق کنم و برای برطرف کردنش راه حل های بیشتری پیدا کنم؛ از این ایده هایی که شما دادید هم می تونم برای ساختمون خودمون استفاده کنم
تشکر
سلام. ممنون از شما. بله همینطوره. متاسفانه سندروم ساختمان بیمار در خیلی از خانه ها و دفاتر وجود داره و باعث خستگی و کسالت و بعضا بیماری افراد میشه. بطور مثال کانال کولر اکثر خونه ها محل تولید و تجمع انواع قارچ ها هستش.
خوشحالیم که این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته.