مهندس تاسیسات یا همان HVAC، به فردی گفته می‌شود که در رشته‌ی مهندسی مکانیک، مهندسی تاسیسات و یا مهندسی تهویه مطبوع تحصیل کرده و در زمینه‌ی تجهیزات گرمایش (Heating)، تهویه (Ventilation) و تهویه‌ی مطبوع (Air-Conditioning)، که به اختصار به آن HVAC ( خوانده می‌شود: اچوک ) میگویند، تخصص داشته باشد. مهندس تاسیسات بر طراحی (طراح تاسیسات مکانیکی) و ساخت، نصب و بهره‌برداری از تجهیزاتی که عمل ایجاد گرمایش، سرمایش، آبرسانی و تهویه را در یک فضای داخلی ایجاد می‌کنند، نظارت می‌کند. این مهندس همه فن‌حریف در رشته‌های دیگری چون برق (تاسیسات الکتریکی) ، لوله‌کشی و مکانیک تخصص دارد و با ساختار کدهای ساختمانی و قوانین و استانداردهای بین‌المللی تاسیسات آشنایی کامل دارد.

وظایف مهندس تاسیسات

یک مهندس تاسیسات کیفیت هوای فضای داخلی(IAQ – Internal Air Quality) یک اتاق یا یک مجتمع را با کنترل درجه حرارت، رطوبت و جریان هوا، بهینه می‌کند. سیستم‌های گرمایش و سرمایش هوای داخل اتاق را مطبوع می‌کنند و سیستم تهویه باعث در جریان بودن هوا و عدم ماندگاری بوها در فضای داخلی خانه یا هر فضای تهویه شونده ی دیگری می‌شوند.

مهندس طراح تاسیسات مکانیکی

مهندسین تاسیسات شاغل در حوزه طراحی تاسیسات مکانیکی وظایف مهمی را در حوزه طراحی تاسیسات ساختمان به عهده دارند. از جمله شرح وظایف مهندس طراح تاسیسات مکانیکی میتوان به موارد زیر اشاره نمود :

• فاز مطالعات اولیه :

در این مرحله، ضمن برگزاری نشست ها، جلسات و صحبت با کارفرما و مشاور، نیازها و توقعات آن ها را در مورد تاسیسات ساختمان شنیده و بررسی می نماید. در این جلسات فضای کافی برای موتورخانه، محل عبور رایزرها و داکت ها مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. معمولا در این مرحله برخی از مهندسین معمار سعی بر این دارند که حداقل فضا را به لوله ها، کانال ها و موتورخانه اختصاص دهند. ولی مهندس تاسیسات و مهندس طراح تاسیسات مکانیکی باید خطرات و ریسک های اینگونه تصمیمات را به معمار و کارفرما گوشزد کرده و از استانداردها عقب نشینی ننماید. زیرا در غیر اینصورت تبعات بعدی عملکرد نادرست تاسیسات متوجه استفاده کنندگان از ساختمان و راهبران سیستم خواهد شد.

• محاسبات :

در این بخش به محاسبه بارهای حرارتی، برودتی، محاسبه قطر لوله های آبرسانی شامل لوله آبسرد مصرفی، آبگرم مصرفی، برگشت آبگرم مصرفی، محاسبه سیستم اظفا حریق، محاسبه سیستم کنترل دود در راهروها و پارکینگ ها، محاسبه سیستم دفع فاضلاب، محاسبه سیستم هوای تازه، هوای رفت ، برگشت، کانال هوای اگزاست، محاسبات استخر(شامل پمپ های تصفیه آب استخر، ابعاد کانالها و … میپردازد.

• مشاوره انتخاب سیستم های تاسیسات مکانیکی :

در این مرحله، مهندس تاسیسات، ضمن معرفی سیستم های مختلف و مزایا و معایب هریک، مانند هزینه اولیه، هزینه های نگهداری تاسیسات ساختمان، هزینه مصرف انرژی، میزان استقلال واحدها و طبقات مختلف ساختمان، با همراهی کارفرما و مشاور به انتخاب سیستم های مورد نظر اقدام مینماید. در انتهای این جلسات، سیستم مورد نظر انتخاب و طی یک صورتجلسه به امضای طرفین میرسد. زیرا طراحی های بعدی کاملا مرتبط با سیستم انتخاب شده است و در صورت تغییر نظر کارفرما در سیستم های انتخابی، بایستی مسیر طراحی تاسیسات از ابتدا طی شود.

• طراحی تاسیسات مکانیکی :

در این مرحله مهندس تاسیسات – مهندس طراح تاسیسات مکانیکی – به طراحی بخش های مختلف تاسیسات مکانیکی ساختمان خواهد پرداخت :

– انتخاب ظرفیت تجهیزات موتورخانه شامل : انتخاب دیگ (دیگ چدنی یا دیگ فولادی) ، انتخاب چیلر (اعم از چیلر تراکمی یا چیلر جذبی) ، انتخاب پمپ ها (پمپ فن کویل، پمپ برج خنک کن، پمپ منابع کویلی، پمپ برگشت مصرفی، پمپ حوله خشک کن و … )، انتخاب حجم مخازن آبگرم، مخزن ذخیره آب مصرفی، مخزن ذخیره آب اطفای حریق

– طراحی سیستم اطفا حریق شامل : جانمایی اسپرینکلرها، طراحی رایزهای خشک و تر، محاسبه قطر لوله ها، انتخاب محل فایرباکس ها، انتخاب پمپ های سیستم اطفا

– طراحی سیستم لوله کشی : انتخاب قطر لوله های سرمایش و گرمایش ساختمان، طراحی مسیر لوله کشی و رایزرها، طراحی انشعابات لوله کشی طبقات ، طراحی لوله کشی آب سرد، گرم و برگشت مصرفی و …

– طراحی استخر : محاسبه قطر لوله های سیستم تصفیه، محاسبه قطر لوله های سیستم گرمایش، محاسبه فیلتر تصفیه استخر، محاسبه مبدل گرمکن آب استخر، محاسبه پمپ های تصفیه و گرمایش استخر و جکوزی.

مشاوره با مجرب‌ترین و با سابقه ترین مهندسین حوزه طراحی و نظارت بر تاسیسات مکانیکی

شیوه همکاری

نحوه کار با مهندسان تاسیسات کمی متفاوت با متخصصان و تعمیرکاران دیگر می‌باشد. مهندسان تاسیسات با یک مجتمع یا ساختمان قرارداد پروژه‌ای امضا می‌کنند و برای مثال از صفر تا صد سیستم تاسیسات آن مجموعه (طراحی، نصب، بهره‌برداری) را به عهده می‌گیرند.

در مرحله‌ی طراحی مهندس تصمیم می‌گیرد و توصیه می‌کند که ابزارها و قطعات موتورخانه مرکزی ، تاسیسات تهویه مطبوع ، بویلر ، چیلر و تاسیسات استخر چه باشد. او اندازه‌ی پمپ‌ها ، کانال های هوا ، لوله‌ها و شیرآلات … را به طور دقیق محاسبه می‌کند. طرح پیشنهادی خود از کل سیستم و برآورد هزینه‌های پروژه را، ارائه می‌دهد.

در مرحله‌ی نصب، مهندس تاسیسات به طور کامل بر فرآیند نصب تجهیزات نظارت و مدیریت دارد تا اطمینان حاصل کند که آنها طبق نقشه‌ی طراحی، اجرا و نصب می‌گردند. پس از اتمام مرحله‌ی نصب، از تجهیزات تست‌ها و آزمایش‌های لازم را برای اطمینان از درستی کارکرد آنها، می‌گیرد و برای همه‌ی تجهیزات برنامه‌ی منظم تعمیر و نگهداری تعیین می‌کند.

یک مهندس تاسیسات باید خود را برای انواع پروژه‌ها با موقعیت‌های مختلف آماده کند. برای مثال یک مشتری که دارای شرکت کامپیوتری است، اتاقی پر از کامپیوتر دارد که متعقبا به علت حرارت کامپیوترها، بسیار گرم خواهد شد و باید سیستم ویژه‌ی طراحی شده‌ی تاسیسات و سرمایش خود را داشته باشد.

یا مشتری دیگری سیستم تاسیسات و موتورخانه مخصوص به خود را دارد اما از هزینه‌های گزاف قبض‌ها شکایت دارد و به مهندس HVAC مراجعه میکند. او نیز با آماده کردن یک برنامه‌ی منظم برای تعمیر و نگهداری موتورخانه از تجیهزات مشتری مدنظر، سیستم موتورخانه وی را بهینه می‌سازد و تا حدود زیادی از هزینه‌های آن کم می‌کند.

رشته مهندسی تاسیسات

فارغ التحصیلان رشته مهندسی تاسیسات یا مهندسی مکانیک با گرایش سیالات، پس از اخذ مدرک لیسانس تاسیسات یا کارشناسی مهندسی مکانیک سیالات میتوانند وارد بازار کار در این حوزه شوند. از مسیرهای پیش رو برای این افراد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• طراحی تاسیسات مکانیکی ساختمان
• فروش و مهندسی فروش تجهیزات
• نظارت بر اجرای تاسیسات
• اجرای تاسیسات ساختمانی
• طراحی سیستم های برودتی و سردخانه
• نگهداری/تعمیرات سیستم های برودتی سنگین و سردخانه
• طراحی سیستم های اطفای حریق (بصورت حرفه ای و تخصصی)
• طراحی سیستم های کنترل دود
• نگهداری تاسیسات ساختمان و نگهداری موتورخانه